Sgrùdadh Agus Saidheans Shaoranaich

Tha ath-fhiadhachadh na shlighe gu sin a tha gun fhiosta is ris nach eil dùil. Cho math ri eòlas fhaighinn air làrach na coimhearsnachd, bidh e cudromach sùil a chumail air atharrachadh. Tha Ath-fhiadhachadh Bhreatainn a’ leasachadh Frèam-obrach Sgrùdadh Ath-fhiadhachaidh gus cuideachadh le seo. Mar a chuireas iad an cèill, ‘Tha ath-fhiadhachadh air a mhìneachadh le neo-làthaireachd amasan stèidhichte no deireannach agus an dòigh ’s a ghabhas iad ri mì-chinnt.’

 ’S e na dòighean sa bheil coimhearsnachdan a’ dèiligeadh ri seo:

• Tha Pàirc Taobh na h-Aibhne Ùraidh a’ cur cuideam air luach dàta bhunaiteach ‘gus am faic ginealaich san àm ri teachd mar a tha a’ phàirc air atharrachadh thar nam bliadhnaichean.’ Tha urrasairean aca aig a bheil eòlas ann an luibh-eòlas, a tha tar-roinnean is frèamaichean-ceàrnagach a’ còrdadh riutha. Tha iad cuideachd air cunntairean a chur aig an dol a-steach, gus eòlas fhaighinn air cò mheud dhaoine a tha a’ cleachdadh na pàirce.
• Tha Pròiseact Allt Gleann na Meanbh-cuileige a’ coimhead air shamplaichean ùir, a tha air a chuideachadh leis gur e ceimeadair àrainneachd a th’ ann am fear de na urrasairean aca.
• Tha Carrifran is COAST air tòrr ionnsachadh bho shuirbhidhean fuaimearra - a’ clàradh fuaimean an eag-shiostaim. Tha Carrifran a’ bruidhinn air ‘fortan’ de luchd-coimhid eòin a bhith ann mar bhuill den Bhuidheann Stiùiridh aca. Tha an dàta Carrifran air eòin air sgeulachd inntinneach a thoirt seachad a’ sealltainn tilleadh de dh’eòin-choille thar 25 bliadhnaichean, gu ghleann a bha roimhe bàn.
• Faodaidh e a bhith cudromach is cumhachdach cuideachd dàta a chruinneachadh air cron dhan àrainneachd ionadail, mar a bhith ag aithris nuair a chìthear eathair-trusaidh ann an àitichean-mara far a bheil iad toirmisgte.
• Faodaidh trapaichean camara a chuideachadh gus mamalan a chlàradh ’s iad a’ dol seachad, ach ma dh’fhaodte nach toir iad dàta cunbhalach.
• Tha tòrr choimhearsnachdan a’ dèanamh clàr cunbhalach de dh’atharrachadh tro dhealbhan sreathach, air an gabhail bhon aon àite gach mìos no ràith.
• Faodar taic a bharrachd fhaighinn le bhith ag obair còmhla ri oilthighean is buidhnean eòlaichean-nàdair ionadail.

Diofar mheatraigean airson diofar luchd-amhairc

Tha e na chùis-bhrosnachaidh is tha e luachmhor, a bhith a’ tomhas atharrachadh is a’ sealltainn buaidh. Faodaidh e cuideachd a bhith doirbh, gu h-àraid ma dh’fheumas tu aithisg a thoirt do bhuidheann phoblach aig a bheil dùilean seasmhach. Tha cuid den fhearann ann an Alba air an sònrachadh no fo dhìon, a tha a’ ciallachadh gum bi Riaghaltas na h-Alba a’ cuideachadh cùram a thoirt dhan làrach. Uaireannan bidh iad a’ dèanamh seo gu dìreach, ach cuideachd le bhith a’ toirt comhairle no a’ cumail sùil air dè tha a’ tachairt.

Ma tha làrach air a shònrachadh, bidh prìomhachas air na seòrsaichean a th’ air an ainmeachadh ann os cionn gach seòrsa is àrainn ann am beachd an riaghaltais. ’S e dùbhlan a bh’ ann do chuid pròiseactan ath-stèidheachaidh mhòr leis a’ choimhearsnachd prìomhachas a chur air cuid sheòrsaichean an àite leigeil leis na pròiseasan nàdarrach a thilleadh.

Saidheans shaoranaich

Tha saidheans shaoranaich a’ gabhail a-steach mòran dhaoine a’ cruinneachadh fiosrachadh mu na seòrsaichean a chì ’s a chluinneas iad rè ùine shònraichte.

Thathas a’ cleachdadh na teirm ‘saidheans shaoranaich’ ann an diofar dhòighean, ach faodaidh e ciallachadh clàradh bith-eòlach (leithid luchd-coimhid eòin a’ cumail notaichean air na chì iad, no eòlaichean-còinnich air chuairt gu achadh), suirbhidhean air an cur air dòigh le saor-thoilich, no beachdan-sùla eagarach le dàibhearan. Tha an dàta seo air fad luachmhor, gu h-àraid ma thèid a chonaltradh is a mhion-sgrùdadh. Tha Ionadan Clàraidh Ionadail nan ionadan cudromach airson beachdan-sùla bìth-eòlach fhaighinn, ann an leabhraichean-nota, post-dealain, no mar chlàran air an toirt tro aplacaidean leithid iNaturalist.

Le bhith a’ sgrùdadh sheòrsaichean is àrainnean bi cothrom ann airson com-pàirteachas na coimhearsnachd nas fharsainge. Ann an àitichean bailteil, faodar cuairtean bitheanta a chur air dòigh le comainn eachdraidh nàdarra gus daoine a chuideachadh clàradh a dhèanamh. Faodaidh buidhnean sheòrsaichean annasach no ‘doirbh’ a bhith nan cùisean-iongnaidh: mar eisimpleir, faodaidh glacadh laomainn tlachd is iongnadh a chur air com-pàirtichean le taisbeanaidhean de chreutairean nach fhaicear. ’S e dòigh ainmeil a th’ ann bioblitz a chur air dòigh - gu tric tachartas aon latha, gus na seòrsaichean-beò ann an àite a sgrùdadh ’s a chlàradh (air neo, uiread ’s a ghabhas!).

Fiù ’s far an deach dàta a chruinneachadh le dian-chunnraidhean, tha e doirbh do chuid de dh’ath-fhiadhaichean coimhearsnachd a thaobh bhuidhnean oifigeil a’ gabhail ris an dàta aca. No gheibh iad tàire a lorg nan stòrasan a chur air coimpiutair. Dh’fhuasgail na buidhnean-mara COAST agus Seawilding an duilgheadas seo le bhith a’ dèanamh com-pàirteachas le luchd-rannsachaidh acadamaigeach, a tha air am brosnachadh an dàta a sgrùdadh is fhoillseachadh. Tha deich bliadhna den obair a rinn COAST air comas a thoirt do luchd-saidheans rannsachadh a dhèanamh air na tha a’ fuireach air grunnd na mara is mar a tha sin ag atharrachadh sna h-àitichean fo dhìon. Tha an obair a tha Seawilding a’ dèanamh le ath-stèidheachadh eisirean is feur-mara a’ leudachadh air crìochan saidheans. Tha an dà chuid a-nis nam buidhnean stèidhichte a chuireas fàilte is luchd-saidheans. Mar a thuirt Seawilding, bidh iad a’ tabhann uidheam, is ionnsachadh mu ghrunnd na mara air a shon sin.